विद्यालयले कमाउन त सिकायो, तर खुसी हुन भने कहिल्यै सिकाएन!

(We Were Taught to Earn, Not to Be Happy)

हामीले विद्यालयमा धेरै कुरा सिक्यौं — गणित, विज्ञान, अंग्रेजी, इतिहास, अर्थशास्त्र।
हामीलाई सिकाइयो कसरी जागिर पाउने, कसरी पैसा कमाउने, कसरी पद र प्रतिष्ठा हासिल गर्ने।

तर एकचोटि गम्भीरतासाथ सोचौं —
हामीलाई कहिल्यै सिकाइएन, कसरी खुसी हुने? कसरी मन सम्हाल्ने? कसरी सन्तुलित जीवन बाँच्ने?

हामीले जीवनका सबै लक्ष्यहरू पैसाभन्दा टाढा कल्पनै गर्न सकेनौं।
घर, गाडी, नयाँ मोबाइल, महँगो जीवनशैली —
यी सबै हाम्रा उपलब्धि बन्न पुगे। तर वास्तवमा ती साधन मात्र थिए, उद्देश्य होइन।

हामीलाई वस्तु चाहिएको थिएन, ती वस्तुले दिने अनुभूति चाहिएको थियो — खुसी, आनन्द, शान्ति।
तर हामीले वर्षौंसम्म पैसालाई नै खुसीको पर्याय मान्यौं — र त्यो सोच नै आजको सबैभन्दा ठूलो भ्रम हो।

विद्यालयमा अब आवश्यक छ — ‘स्वस्थ जीवनशैली’ (Wellness) को शिक्षण

आजको पुस्ता, विशेषतः Gen Z, डिजिटल दुनियाँमा अल्झिएको छ।
मानव सम्बन्ध कमजोर हुँदै गएका छन्।
सामाजिक अन्तरक्रिया सीमित हुँदै गएको छ।
भावनालाई चिन्ने, बुझ्ने, वा सन्तुलनमा राख्ने क्षमता हराउँदै गएको छ।

हामीले अब विद्यालयमा ‘Wellness Education’ लाई अनिवार्य विषयको रूपमा स्वीकार गर्नुपर्छ।

विद्यार्थीलाई सिकाउनुपर्छ —

  • डर भनेको के हो?

  • प्रेम र सहानुभूति किन आवश्यक छ?

  • खुसीको अनुभूति कहाँबाट आउँछ?

  • ध्यान (mindfulness) के हो र किन अभ्यास गर्नुपर्छ?

एक सानो अभ्यास गरौं —
जब बच्चाले बाघको बारेमा सोच्दछ, ऊ त्रसित हुन्छ।
तर जब ऊ घरको कुकुर सम्झन्छ, ऊ प्रेम र शान्तिको अनुभूति गर्छ।
त्यो भावनात्मक अन्तर बुझेको बच्चा सन्तुलित मानिस बन्ने सम्भावना राख्छ।

त्यसैले अब समय आएको छ —
विद्यालयमा एक ‘Wellness Teacher’ राख्ने, जो भावनाको भाषा सिकाओस्।

खुसीको मूल्य पैसाजस्तै गहिरो छ

हाम्रो समाजले सफलताको परिभाषा पैसामा मात्र सीमित गरिदिएको छ।
तर एक व्यक्तिले यदि आफ्नो मनको भावना बुझ्नै सक्दैन भने, उसले कमाएको सम्पत्ति उसैको लागि निरर्थक हुन्छ।

आफ्नो रिस, पीडा, तनावलाई व्यवस्थापन गर्न नसक्ने मान्छेले शान्त जीवन कसरी जिउन सक्छ?
त्यसैले —
अब समय आएको छ कि हामी “खुसी हुने कला” लाई पनि शिक्षाको मूलधारमा ल्याऔं।
पैसा कमाउने ज्ञानजस्तै, शान्त रहने सीप पनि जीवनको मेरुदण्ड हो।

आह्वान

यो लेख शिक्षाविद्, विद्यालय सञ्चालक, अभिभावक, नीति निर्माणकर्ताहरूका लागि हो।

हामीले अब बालबालिकालाई केवल करियर बनाउने शिक्षा होइन,
जीवन बाँच्न सक्ने क्षमता पनि सिकाउनुपर्छ।

पैसा कमाउने कुरा मात्र होइन —
मनको शान्ति, आत्मचिन्तन र सहानुभूतिको महत्व पनि पढाइमा जोड्न आवश्यक छ।

डा. राजकुमार बन्जारा

Latest Posts